Białostockie Fasty to niekończący się temat i przygoda. W maju 2023 rozpoczęliśmy realizację kolejnego projektu, który ma przybliżyć historię i spuściznę tego trzeciego co do wielkości zakładu włókienniczego w PRL, a przede wszystkim zintegrować środowisko byłych robotnic i robotników. Razem z nimi chcemy uporządkować, zarchiwizować i opracować typowe tkaniny produkowane przez Białostocki Zakład Przemysłu Bawełnianego Fasty, w tym najbardziej “fastowskie” kratki. Pomyślimy także jak nadać im nowe życie, ponownie wprowadzić do obiegu.
Cel
W bardzo wielu domach w Białymstoku zachowały się jakieś skrawki z Fast (kawałki tkanin, ubrania z nich uszyte, zdjęcia, medale, odznaki, pamiątkowe wyroby, czasem drobne elementy wyposażenia), ale sam zakład został właściwie wypchnięty ze zbiorowej pamięci, mimo, że przez ok. 50 lat zatrudnienie w nim znalazło ponad 35 tys. osób, głównie kobiet. Powraca tylko we wspomnieniach pracowników i ich rodzin. Tymczasem miał ogromny wpływ na rozwój i dzisiejszy kształt miasta.
W narracji o przeszłości Białegostoku częste są odwołania do XIX-wiecznych włókniarskich tradycji. Zapomina się natomiast o latach powojennych, które miały fundamentalne znaczenie dla tego jaki Białystok jest dzisiaj. Celem projektu jest pokazanie, że Fasty są ważnym budulcem tożsamości miasta i że nie jest to „skończona” historia. Fastowskie wzory (kratki) można nadal twórczo interpretować, przetwarzać i wykorzystywać. Jest potencjał na to, by stały się jednym ze znaków rozpoznawczych Białegostoku.
Działania
Podczas poprzednich projektów powstała grupa inicjatywna złożona głównie z Fastowiaczek. Teraz w nasze działania chcemy zaangażować ok. 50 byłych pracowników i pracownic kombinatu. We współpracy z nimi:
– przeprowadzimy prace konserwatorsko-porządkowe. Fundacja DOM dysponuje wzornikami tkanin z Fast (ok. 2 tys.), datowanych głównie na lata 60., 70. i 80. Przy pomocy chętnych Fastowiaczek i Fastowiaków oczyścimy, skatalogujemy i zabezpieczymy próbniki. Podczas zespołowej pracy poznamy procesy wytwarzania poszczególnych tkanin oraz nieznane fakty z historii kombinatu, zwrócimy uwagę na jego największe atuty, ocenimy wpływ na rozwój Białegostoku;
– wybierzemy 30 tkanin, które są najbardziej charakterystyczne dla Fast. Dokładnie je opiszemy, stworzymy metryczki materiałów, opierając się na informacjach uzyskanych od pracowników Fast. Postaramy się dowiedzieć, kiedy powstały, kto je zaprojektował, jaka była technika ich wytwarzania, gdzie były sprzedawane. 30 wybranych tkanin zostanie też zdigitalizowanych i zachowanych w postaci cyfrowej. Kopie te stanowić będą podstawę koncepcji ponownego ich wykorzystania w nowoczesnej formie;
– zorganizujemy warsztaty dla Fastowiaczek i Fastowiaków, których celem będzie ukazanie peerelowskiego designu w nowatorskiej odsłonie. Podczas nich przekonamy się, że dobre wzornictwo się nie starzeje i nie traci na wartości. Wybrane motywy można odtwarzać, rekonstruować na różnych płaszczyznach i materiałach, nadając im nowe życie. Warsztaty przeprowadzą cenione białostockie artystki pracujące z tkaniną. W ich wyniku powstaną drobne rzeczy/gadżety z wykorzystujące fastowskie wzory, np.: przypinki, chusteczki do okularów itp;
– zaprosimy białostoczan, w tym przede wszystkim byłych pracowników fabryki i ich rodziny na potańcówkę nawiązującą do Bali Włókniarza, kultywowanych w Fastach za PRL-u. Obędzie się ona w plenerze w centrum miasta. Jej oprawa będzie nawiązywać do fastowskiego wzornictwa. Potańcówka stanie się też okazją do zaprezentowania efektów projektu i przypomnienia mieszkańcom Białegostoku, że Fasty to był kombinat bardzo miastotwórczy, o istotnym znaczeniu dla jego współczesnego charakteru.
Projekt Fasty moje życie jest kontynuacją działań Fundacji DOM związanych z odkrywaniem historii Białostockich Zakładów Przemysłu Bawełnianego Fasty, które realizuje od 2019 roku we współpracy ze Stowarzyszeniem Edukacji Kulturalnej Widok.
Czas trwania projektu: 1.05.2023 – 30.09.2024
Koordynator: Anna Skorko, prezeska Fundacji DOM
